ویژگی های حاکم اسلامی از دیدگاه امام خمینی
حضرت امام در بیان ویژگی های حاکم حکومت اسلامی در زمان غیبت چنین می فرمایند:
چون حکومت اسلامی حکومت قانونی بلکه حکومت قانون الهی است، پس حاکم باید دو صفت داشته باشد که آن دو، اساس حکومت قانونی است و بدون آن در حکومت قانونی معقول نیست: یکی از آن صفات، علمِ به قانون (فقاهت) و دیگری عدالت است».[13]
حضرت امام (ره) در این زمینه به روایاتی نیز استناد کرده اند که عبارت اند از:
1 ـ روایت علی بن حمزه: لان المؤمنین الفقهاء حصون الاسلام.»؛[14]
2 ـ موثقۀ سکّونی: الفقهاء اُمنا الرسل.»؛[15]
3 ـ صحیحه قدّاح از ابی عبدالله ـ علیه السلام ـ؛[16]
4 ـ روایت ابی البختری: ان العلماء ورثة الانبیاء.» و روایات چهارگانه ای که در کتاب کشف الاسرار از آن ها یاد شد.
مرحله سوم: دفاع از ولایت فقیه
بررسی حوادث و جریان های بعد از پیروزی انقلاب، یادآور این نکته است که اصل ولایت فقیه در ابتدا در دو پیش نویسِ اولیۀ قانون اساسی جمهوری اسلامی قبل از تشکیل مجلس خبرگان اول، ذکر نشده بود.[17]
برای اولین بار رومۀ کیهان دربارۀ ولایت فقیه با یکی از فقیهان معاصر مصاحبه ای انجام داد.[]
شهید مظلوم بهشتی نیز از مدافعان این طرح بود که در جلسۀ علنی مجلس خبرگان سخنانی ایراد کرد.[19]
گفته می شود که گنجاندن این اصل در قانون اساسی به پیشنهاد شهید حسن آیت بوده است.[20] به دنبال طرح این اصل در قانون اساسی، موجی از مخالفت شدید با این طرح به وجود آمد.[21]
به هر صورت کلیات این فصل، در اصل پنجم و اختیارات ولیِّ فقیه در اصل 110 قانون اساسی به تصویب رسید.[22]
دفع شبهه استبداد از منظر امام خمینی
حساسیت های ایجاد شده و اظهار نظرهایِ متفاوت، موجب شد که زمینۀ دفاع حضرت امام (ره) از این اصل پدید آید و در نیمۀ دوم 1358، شبهۀ خودکامه شدنِ حکومت را دفع کند. در این مرحله به دو جمله از اهم بیانات ایشان اشاره می کنیم: قضیۀ ولایت فقیه چیزی نیست که مجلس خبرگان ایجاد کرده باشد، ولایت فقیه چیزی است که خدای تبارک و تعالی درست کرده است. شما از ولایت فقیه نترسید و فقیه نمی خواهد به مردم زورگویی کند، اگر یک فقیهی بخواهد زورگویی کند، این فقیه دیگر ولایت ندارد. ولایت فقیه، ولایت بر امور است که نگذارد این امور از مجاریِ خودش بیرون برود، نظارت می کند بر همۀ دستگاه ها».[23]
و یا در جایی دیگر می فرمایند: این که در قانون اساسی یک مطلبی ولو به نظر من یک قدری ناقص است و ت بیش از این در اسلام اختیارات دارد. آقایان برای این که خوب با این روشنفکرها مخالفت نکنند، مقداری کوتاه آمدند. این که در قانون اساسی هست، بعض شئون ولایتِ فقیه است، نه همه شئون آن و از ولایت فقیه آن طور که در اسلام قرار داده و هیچ کس ضرر نمی بیند؛ یعنی آن اوصافی که در ولیّ» است که در فقیه» است که با آن اوصاف خدا او را ولیّ قرار داده است».[24]
مرحلۀ چهارم: تبیین اختیارات و شرایط ولیِّ فقیه
شاید به نوعی حساس ترین و مهم ترین مرحلۀ بحث همین مرحله است و با وجودِ حجم محدود، حاوی گویاترین و مهم ترین مطالب مربوط به زیرکار و امور اجتماعی حکومت در مورد برقراری شروط می باشد.[25]
حضرت امام بعد از این نامه (16 / 9 / 66) به فاصلۀ یک ماه (23 / 11 / 66)، چهار نامۀ دیگر در پاسخ به شورای نگهبان و رئیس جمهوری وقت صادر کردند که در میان آنان نامۀ مورخ 16 / 10 / 66 ایشان اهمیت ویژه ای دارد. در این نامه برای اولین بار پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران تعبیرِ ولایت مطلقه فقیه» مطرح شد و در این مورد چنین نوشته اند: آن چه گفته شده است تاکنون، یا گفته می شود. ناشی از عدمِ شناختِ ولایتِ مطلقۀ الهیه است. آن چه گفته شده است که شایع است، مزارعه و مضاربه و امثال آن ها با آن اختیارات از بین خواهد رفت. صریحاً عرض می کنم، فرضاً چنین باشد. این از اختیارات حکومت است و بالاتر از آن هم مسائلی است که مزاحمت نمی کنم».[26]
آخرین کلام و اظهار نظر امام دربارۀ ولایت فقیه حدود یک ماه قبل از رحلت ایشان بوده و دربارۀ شرایط رهبری در جامعه و نحوۀ گزینش آن، چنین فرمودند:
من از ابتدا معتقد بودم و اصرار داشتم که شرط مرجعیت لازم نیست، مجتهد عادل مورد تأییدِ خبرگانِ محترمِ سراسرِ کشور کفایت می کند».[27]
به دنبال این اظهار نظر، شرط مرجعیت از رهبری در اصل 107 قانون اساسی برداشته شد.
آن چه بیان شد روندِ تاریخیِ دیدگاهِ حضرت امام درباره ولایت فقیه بود که به خوبی و در کشاکش درگیری با مشکلات جامعه و برخورد با شبهات، به تبیین اصول و مبانی آن پرداخته است.
ادامه دارد.
گروه فرهنگی جهادی شهید حسین ترابی
فقیه ,ولایت ,امام ,حکومت ,اصل ,اساسی ,ولایت فقیه ,که در ,است که ,قانون اساسی ,حضرت امام
درباره این سایت